De eikenprocessierups is niet nieuw, maar wel een steeds grotere lastpak in het Nederlandse voorjaar. Zachte winters en warme lentes spelen hierin een rol: het milde weer zorgt ervoor dat er meer eitjes van de rups uitkomen. Hoe zit het ook alweer met die eikenprocessierups?
De processierups: hoe, wat en waar?
De eikenprocessierups komt van de eikenprocessievlinder, die meer op een mot lijkt: klein, onopvallend bruin gekleurd en vooral ’s nachts actief. De vlinder legt zijn eitjes aan het einde van de van zomer op eikenstammen en -takken. Die eitjes komen pas uit bij een bepaalde temperatuur, en dus niet na een bepaalde tijd. Dit verschilt per jaar.
De eikenprocessierups eet heel veel, het liefst jonge eikenbladeren. Vandaar de kaalgevreten eikenbomen. Om te overleven, verzamelen de rupsen zich in nesten. Daarom zie je meestal hele groepen op de bomen zitten. De rups beschermt zich goed tegen zijn natuurlijke vijanden: met stekelige, irriterende sprieten. Die noemen we ook wel brandharen.
De groepen rupsen kunnen samen veel van die brandharen loslaten, die meewaaien met de wind. Tot wel honderd meter rond het nest. Bij mensen veroorzaken de brandharen jeuk en huiduitslag, geïrriteerde ogen en luchtwegen.
Waarom horen we ineens zoveel over de rups?
De afgelopen honderd jaar groeide de eikenprocessierups uit tot een plaag. Hoe kan dat? De rupsen houden van zon om in te slapen. Als het koud is of regent blijven ze in hun nest en eten ze niet meer. Als dat te lang duurt, verhongert de rups. Door de klimaatverandering is het langer warm en droog in Nederland. Perfecte omstandigheden voor de rups om in grote getalen te overleven.
Daarnaast zijn er in de Nederlandse natuur en tuinen steeds minder natuurlijke vijanden aanwezig om het rupsenaantal in balans te houden. Dit zijn bijvoorbeeld insecten als sluipwespen en lieveheersbeestjes, vogels als kauwen en koolmezen en vleermuizen. Daarom moeten gemeenten – maar ook mensen in hun tuin – opletten dat ze bij de bestrijding van de eikenprocessierups niet ook andere insecten en vogels bestrijden.
Hoe houdt u de rups uit uw tuin?
Zelf aan de slag gaan levert vaak meer schade en problemen op. Spuit daarom nooit zelf gif en gebruik ook geen biologische bestrijdingsmiddelen. Die doden te veel andere insecten die we juist hard nodig hebben in de natuur. Meld daarom een eikenprocessierupsennest bij de gemeente of bij een professioneel bestrijdingsbedrijf. Richt uw eigen tuin diervriendelijk in om de vijand van de rups aan te trekken. Hoe u dat doet?
- Insecten houden van bloemen en planten. Hoe minder tegels in uw tuin, hoe beter. Zet bijvoorbeeld fluitenkruid op een zonnige plek om de juiste insecten aan te trekken.
- Vogelkastjes (uit de buurt van de poes) en insectenhuisjes verwelkomen allerlei vliegende beestjes die graag eikenprocessierupsen eten. Vleermuisnesten onder dakpannen mogen sowieso nooit verwijderd worden, dat is een beschermde diersoort.
- U kunt gaasvlieglarven en larven van bepaalde lieveheersbeestjes kopen en in uw tuin uitzetten. Die eten de jonge rupsen, maar ook bladluis op. Ideaal? Niet helemaal. De larven eten namelijk ook andere vlindereitjes die juist helpen tegen de eikenprocessierups. Dit is dus alleen een aanvullende oplossing.
Klachten? Dit moet u doen
Omdat de rupsen van zon houden, zijn ze minder vaak in bossen te vinden. Wel zitten ze graag in parken, op campings en festivalterreinen omdat ze daar niet beschut zijn. Veel mensen (en huisdieren!) lopen op die plekken klachten op, als de haartjes in contact komen met de huid of ogen. Het eerste wat u merkt is jeuk en een branderige pijn op de huid, rode ogen, kriebelende hoest en een loopneus bij inademen. Wat nu?
- Ga absoluut niet krabben of wrijven. Daarmee verergert u de klachten en vergroot de kans op een infectie.
- Trek voorzichtig uw kleren uit en was ze direct.
- Plak plakband op de jeukerige plekken op de huid. Door die eraf te trekken neemt u de brandhaartjes mee.
- Spoel voorzichtig uw huid en/of ogen met veel lauw water.
- Bij erg veel jeuk kunt u mentholpoeder of eucalyptuscrème op de huid smeren, dit verzacht te klachten.
- Laat de geïrriteerde plekjes met rust! Klachten verdwijnen vanzelf na een paar dagen tot twee weken.
- Sommige mensen zijn allergisch, of ontwikkelen een allergie door steeds vaker met de rups in aanraking te komen. Bij erge klachten als opgezwollen ogen, keel, lippen of tong, kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts.
